Terwijl de meesten onder ons genoeg hebben aan acht uur slaap per nacht, lijken onze viervoeters de hele dag door te dutten. Maar hebben honden echt meer slaap nodig dan mensen? We vragen het aan dierenarts Kiki Vleeschouwers.
Wanneer honden slapen, doorlopen ze net zoals de mens, verschillende fasen. ‘Dat weten we uit studies waarbij de hersenactiviteit van honden werd geregistreerd tijdens de slaap’, weet Kiki Vleeschouwers dierenarts bij Dierenartsencentrum De Merode in Berchem. ‘Tijdens de diepe slaap recupereert het lichaam’, vertelt ze.
Fysiek herstel is één van de functies van slaap. Maar ook voor het centraal zenuwstelsel is een voldoende slaap belangrijk. ‘Allerhande prikkels die worden opgedaan gedurende de dag (bijvoorbeeld dingen die de hond heeft gezien of geleerd) moeten verwerkt worden. Je kan het vergelijken met een computer die gegevens verwerkt. Tijdens de REM-slaap zijn niet alleen de hersenen actief, maar ook de rest van het lichaam. Dat kan je opmerken aan het bewegen van de ogen en het lichaam dat trilt of schokt De hond kan zelfs geluiden produceren. Op zo’n moment is het dier aan het dromen. ‘Waarover honden dromen, daar hebben we het raden naar. Maar we weten wel met zekerheid dat honden ook dromen.’
SLAAPTEKORT
Voldoende slaap is niet enkel belangrijk voor lichamelijk en mentaal herstel, maar ook om chronische stress te voorkomen. ‘Bij een gebrek aan slaap, zullen zogenaamde “stresshormonen” opflakkeren, zoals bijvoorbeeld cortisol, dat geproduceerd wordt in de bijnieren’, verklaart dierenarts Vleeschouwers. ‘Lichaamseigen cortisol is een cortisonederivaat en werkt in op het afweerstelsel. Een teveel is dus nefast voor de immuniteit. Op een gegeven moment zal de hond daar hinder van ondervinden. Iets wat geldt voor elk levend wezen dat slaap nodig heeft.’
Net zoals ademen, is slapen een primaire behoefte. Je kan dus ook echt sterven ten gevolge van een extreem slaaptekort. Al is de kans dat dit gebeurt verwaarloosbaar. Wat wel vaak voorkomt, ook bij honden, is dat een slaaptekort leidt tot chronische stress.
‘Chronische stress is niets meer of minder dan een overproductie van cortisol’, verklaart dierenarts Vleeschouwers. ‘Daardoor kan de hond in een vicieuze cirkel terechtkomen: door een teveel aan cortisol heeft de hond een hoog stressniveau en daardoor raakt hij moeilijk in slaap, waardoor hij nog meer cortisol gaat produceren… Wetenschappers hebben dat helaas proefondervindelijk aangetoond.’
Tekst gaat verder onder afbeelding.
GENETISCH BEPAALD
Slaap is belangrijk voor ieder levend wezen, maar ieder wezen slaapt op z’n eigen manier. ‘Zo hebben mensen – net zoals alle andere primaten – de neiging om één lange periode aan een stuk te slapen. Honden doen dat niet, iets wat ze van hun wilde voorouders hebben overgeërfd’, vertelt dierenarts Vleeschouwers. ‘In de natuur komt het erop aan om niet te lang te slapen, want dat is riskant. Zelfs al leef je in een roedel, je moet altijd op je hoede blijven. Daarom slapen honden meerdere keren per dag, telkens in kortere blokken, die dan ook zijn ingedeeld in ondiepe slaap, diepe slaap en REM-slaap. Zoogdieren die in het water leven slapen dan weer helemaal anders. Als zij in slaap zouden vallen, zouden ze gewoonweg verdrinken. Daarom hebben deze dieren de kunst ontwikkeld om tijdens het slapen één hersenhelft uit te schakelen, de andere blijft dan actief zodat ze op het water blijven drijven en kunnen ademen. Wanneer de ene hersenhelft “uitgerust” is, schakelen ze over op de andere. En zo heeft elk zoogdier een unieke manier van slapen ontwikkeld, afhankelijk van zijn levensomstandigheden. Hoe een zoogdier slaapt is dus genetisch bepaald.’
KORTE DUTJES
Als je terwijl je dit leest naar je hond kijkt, is de kans groot dat hij op dit eigenste moment aan het dutten is. Een hond die niets om handen heeft, zal waarschijnlijk gewoon gaan slapen. ‘Ook dat is inherent aan hun voorouders’, verklaart dierenarts Kiki Vleeschouwers. ‘Je moet ervan uit gaan dat er in de natuur geen energie wordt verspild. Als bijvoorbeeld katachtigen niet aan het jagen of aan het eten zijn, dan liggen ze gegarandeerd te slapen. Een leeuw gaat niet zomaar vrolijk een wandelingetje maken omdat hij daar zin in heeft. Als je niets te doen hebt, dan ga je slapen. Zo simpel is het in de natuur!’
Hetzelfde geldt voor honden. ‘Dat zien we ook in wolvenroedels: de jacht kost enorm veel energie en om daarvan te herstellen hebben wolven behoorlijk wat slaap nodig. Bovendien slapen ze slechts korte periodes, omdat ze continu alert moeten zijn. Wanneer je elke nacht acht uur aan een stuk door slaapt, zal je veel vlotter recupereren dan wanneer je slaap is opgedeeld in stukjes. Daarom hebben honden meer slaap nodig dan mensen.’
PUPS EN SENIOREN
Hoeveel slaap honden precies nodig hebben, is afhankelijk van verschillende factoren, zoals onder andere het ras en de grootte. ‘Gemiddeld gaat het om zo’n 12 tot 16 uur bij volwassen honden’, verklaart dierenarts Vleeschouwers. ‘Pups hebben net als baby’s meer slaap nodig. Ze zijn nog aan het groeien, waardoor ze meer tijd nodig hebben om te recupereren. Bovendien krijgen hun hersentjes zodanig veel prikkels van zaken waar ze nog niet eerder mee in contact zijn geweest. Al die opgedane indrukken moeten worden verwerkt en dat is vermoeiend.’
Oudere honden hebben eveneens een hogere slaapbehoefte. ‘Het lichaam gaat achteruit, waardoor het herstel meer tijd vereist’, gaat de dierenarts verder. ‘Ook de zintuigen verzwakken: de hond gaat onder andere minder goed horen. Met andere woorden: hij wordt niet meer in zijn onderbewustzijn geprikkeld door geluiden waardoor hij niet zo snel wakker wordt. Daarom kan een seniorhond ongelofelijk hard schrikken en gedesoriënteerd zijn wanneer je hem aanraakt terwijl hij in een diepe slaap verkeert. Wek nooit een oudere hond op deze manier. Zorg er altijd voor dat je eerst vanop een afstand al wat lawaai maakt, wat trillingen veroorzaakt. Bijvoorbeeld door te fluiten. Zo wordt het centraal zenuwstelsel al wat in het onderbewustzijn geprikkeld en komt de hond van een diepe slaap in een ondiepe slaap terecht alvorens wakker te worden.’
Tekst gaat verder onder afbeelding.
HET IDEALE SLAAPPLEKJE
In de natuur zoeken dieren een veilig plekje om slapen. Een rustige, betrouwbare slaapplek is onontbeerlijk voor je hond, anders blijft hij continu op zijn hoede in het onderbewustzijn. ‘Meestal is dat een donker plekje, zoals een overdekte hondenmand of een openstaande bench, dat geeft een holletjesgevoel.’
In de natuur slapen honden gewoon op de grond. Toch laat je Max’ hondenmand maar beter staan. ‘In de natuur worden honden ook niet erg oud. Net doordat onze huisdieren zo’n hoge leeftijd bereiken, hebben ze ook een aangepaste ligplaats nodig. Zeker zware honden, want zij ontwikkelen makkelijk eeltplekken of “leggers”. Leggers ontstaan op plaatsen waar de huid vlak over het bot ligt. Als een hond geregeld op een harde ondergrond ligt, kunnen op deze plaatsen de slijmbeurzen geïrriteerd raken. Die slijmbeurzen vullen met vocht zwellen op. Leggers zijn erg vervelend. Ze moeten vaak operatief verwijderd worden en de hond moet dan een tijdje steunverbanden dragen. Zeker bij grote, zware honden geldt het motto: ‘Voorkomen is beter dan genezen’. Daarom slapen deze honden bij voorkeur op bean bags (zitzakken). Die zijn zacht en nemen de vorm van het lichaam aan. Maar, een hond die niet (meer) uit de voeten kan, moet je er niet zomaar in leggen, dan raakt hij er niet zelfstandig uit.’
Honden met rug- en gewrichtsproblemen hebben dan weer iets anders nodig. ‘Zij zijn beter af met een tempuramatras, die de vorm van het lichaam aanneemt, maar waar ze makkelijk weer uit raken.’
SOCIALE SLAPERS
Wat nog van belang is voor de slaapkwaliteit, is de nabijheid van roedelleden. De hond is een roedeldier en in de natuur slaapt de hele roedel bij mekaar. ‘De dieren slapen zelfs op relatief vaste plaatsen, afhankelijk van hun positie in de hiërarchie’, vertelt Vleeschouwers. ‘Dat betekent natuurlijk niet dat je met de hond in bed moet slapen’, gaat de dierenarts verder. ‘Net omwille van die hiërarchie. Want, hoe vaak hoor je niet dat de vrouw des huizes als eerste gaat slapen en het hondje al mee in bed neemt. Wanneer haar man nadien ook wilt gaan slapen, krijg je een geblaf en gegrom. Daarom vind ik het geen goed idee om met je hond in bed te liggen. Dat de hond in de slaapkamer slaapt, vind ik wel logisch. Het is en blijft een roedeldier en hij slaapt het best onder de beschermende sfeer van een roedel.’
GEEN SLAPENDE HONDEN WAKKER MAKEN
Het spreekwoord ‘maak geen slapende honden wakker’ mag je letterlijk interpreteren. Voldoende kwalitatieve slaap is belangrijk voor fysiek en mentaal herstel en houdt je hond gezond. Laat je trouwe vriend dus maar lekker verder dutten. Slaapwel!
Tekst: Evi Maveau
Foto’s: Shutterstock
